جاذبه های گردشگری شهرستان اردبیل

موقعیت جغرافیایی شهرستان اردبیل:

شهرستان اردبیل با دارا بودن مساحتی بالغ بر 2098 کیلومتر مربع از کل استان یکی از وسیع ترین     شهرستان های استان می باشد. این شهرستان علاوه بر مرکزیت سیاسی- اداری از یک مرکزیت جغرافیایی نیز برخوردار است به این دلیل در سطح استان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. به لحاظ طبیعی، تاریخی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی نیز پررونق ترین شهرستان استان بوده و از جاذبه های متعدد گردشگری برخوردار است. دسترسی آسان از این شهرستان به مناطق و جاذبه های گردشگری استان، برخورداری از امکانات مناسب زیرساختی و اقتصادی از جمله مزیت های این شهرستان بوده که مجموعه ای از عوامل و عناصر جذب گردشگر را در خود جمع کرده است. این شهرستان شامل بخش مرکزی، بخش هیر و بخش ثمرین می باشد.

بخش هیر:

این بخش در منطقه فولادلو و در جنوب شرقی اردبیل واقع شده است و مرکز آن باغ شهر هیر است که در 25 کیلومتری جنوب شرقی اردبیل و در جاده اردبیل-خلخال واقع است. منطقه نمونه گردشگری دریاچه نئور، منطقه نمونه گردشگری دربند هیر، رودخانه هیر که از دریاچه نئور سرچشمه می گیرد، قلعه هیر، از جاذبه های این بخش به شمار می رود.

بخش ثمرین:

این بخش از دو دهستان غربی و دوجاق تشکیل یافته است و مرکز آن روستای ثمرین است که در 16 کیلومتری شمال غرب شهرستان اردبیل قرار دارد.

بقعه سلطان خواجه علی (ع)، غار باستانی اوچ اتاق(سه اتاق)، ویرانه های آتشکده های زرتشتیان، آسیاب های قدیمی از نوع آبی، باغات زیبا،پیرهای ششگانه: پیر خاکی، پیرجنید، پیر دره دزه، پیر دره ساگارتی، پیر زیکیرتو وپیرقلعه جوق از جمله جاذبه های این بخش به شمار می رود.

پیشینه تاریخی- فرهنگی :

هویت و پیشینه تاریخی این شهرستان که در مرکز سیاسی – اداری آن (شهر اردبیل ) نهفته است و اردبیل در مأخذ گوناگون به صورت های اَردویل، اَردُئیل و بیشتر اَردَبیل آمده و در منابع ارمنی به صورت آرتاوِت و سپس آرتاوِل یاد شده است. ظاهراً نام اردبیل ترکیبی است از دو جزء ارد به معنای درستی، راستی و پاکی، و بیل یا ویل( پسوند مکان ) به معنای جایگاه. این ترکیب را به صورت های آرتاویل و آرتاویلا به معنای شهر مقدس نیز  نوشته اند. بسیاری از مورخان اسلامی نیز همچون یاقوت حموی بنای این شهر را به فیروز شاه پادشاه ساسانی438 -459 میلادی نسبت می دهند.

جاذبه  های تاریخی:

جاذبه های تاریخی شهرستان اردبیل عبارتند از: مجموعه میراث جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی، مجموعه بازار تاریخی اردبیل، مجموعه بقعه شیخ کلخوران (مقبره شیخ جبرائیل)، یددی گوز کورپوسی (پل هفت چشمه)، پل یعقوبیه، پل پیر مادر (سید آباد ) ، پل گیلانده، پل سرخ سامیان، پل نادری، مجموعه خانه صادقی(اقامتی پذیرایی)، خانه رضازاده(موزه شهداء)، خانه ابراهیمی، خانه ارشادی، حمام آقانقی- ظهیر الاسلام (موزه مردم شناسی )، حمام شیخ ( موزه صنایع دستی)، موزه تاریخ طبیعی، حمام ابراهیم آباد (سفره خانه سنتی)، مسجد جمعه، مسجد میرزا علی اکبر، مسجد جامع، امام زاده صالح، امام زاده سید صدرالدین، امام زاده حلیمه خاتون، کلیسای مریم مقدس(زورخانه اردبیل) و...

مجموعه میراث جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی:

هسته اولیه این اثر تاریخی و فرهنگی در سال 700 ه.ق توسط شیخ صفی الدین اردبیلی پی ریزی و در دوره های بعد توسعه پیدا کرده و به یکی از مراکز مهم مذهبی تبدیل گردیده است. این مجموعه در سال 1389 به عنوان یازدهمین اثر تاریخی و فرهنگی ایران در فهرست آثار یونسکو قرار گرفت. بخش های اصلی این مجموعه تاریخی عبارتند از: مقبره شیخ صفی الدین معروف به گنبد الله الله، آرامگاه شاه اسماعیل اول بنیانگذار سلسله صفویه، آرامگاه محیی الدین محمد معروف به حرم خانه، چله خانه، مسجد جنت سرا، عمارت چینی خانه /زاویه، تالار دارالحفاظ معروف به قندیل خانه یا نمازخانه، دارالحدیث (طاق متولی یا دارالسلام )، سردر شاه عباسی، دروازه اصلی یا سردر بزرگ، محوطه وسیع معروف به باغ شیخ، حیاط کوچک میانی، ساحت یا صحن اصلی، محوطه معروف به قبرستان شهیدگاه، حیاط معروف به مقابر و آثار و بقایای معماری کشف شده در جهات شرقی و غربی حیاط باغ که مشتمل بر بقایای حمام و آشپزخانه تاریخی، مزار بچه شیخ، معبر شهیدگاه و جنت سرا و شهیدگاه، خانه های منتسب به خاندان صفوی و حوض خانه.

مجموعه بازار تاریخی اردبیل :

مجموعه بازارتاریخی شهر اردبیل به عنوان یکی از نمونه های بازار سنتی ایران محسوب می شود. بازار قدیمی اردبیل که بافت قدیمی آن تا حدودی حفظ شده، قسمت های اصلی از راسته های پیرعبدالملک، قیصریه، کفاشان، علافان، زرگران، سراجان، پنبه فروشان، مسگران، چاقو سازان و آهنگران تشکیل شده و سراهای آنها عبارتند از: سرای خشکبار، گلشن، وکیل، زنجیرلو، حاج احمد، حاج شکر، مجیدیه، امام جمعه و دوگوچی. اهمیت بازار اردبیل در دوران صفویه بیشتر به دلیل تجارت ابریشم و حضور کاروانیان در این بازار بوده است.

مجموعه بقعه شیخ کلخوران (مقبره شیخ جبرائیل) :

مجموعه بقعه شیخ کلخوران در محله کلخوران شهراردبیل و در سال های 1021- 1020 ه.ق ساخته شده است. شیخ امین الدین جبرائیل پدر شیخ صفی الدین اسحق اردبیلی و جد پادشاهان صفوی است. مکانی که این مقبره در آن احداث شده، محوطه ای وسیع است که به باغ شیخ معروف می باشد.

امام زاده صالح:

 از اماکن مذهبی شهر اردبیل است. هسته اولیه بنا متعلق به عصر صفوی و بنای فعلی در یک دهه گذشته نوسازی شده است. رواق، حرم، مسجد و یک ایوان در ضلع جنوبی، مهمترین عناصر کالبدی آن را تشکیل می دهد. اشعار نوشته شده برروی کاشی های ایوان بیانگر این است که در سال 1130 هجری قمری یعنی در زمان شاه عباس صفوی احداث شده است. رواق این امام زاده به شکل مستطیل است و روشنایی درون آن از طریق پنجره هایی که در طاق نماهای جنوبی تعبیه شده تأمین می گردد. حرم نیز دارای هفت طاق نما با پنجره هایی برای نورگیری است. ضریح آهنی بقعه نیز در مرکز آن قرار دارد. امام زاده صالح مدفن دوتن از علما و مراجع عالی قدر است.

جاذبه های طبیعی:

اثر طبیعی ملی سبلان، منطقه نمونه گردشگری دریاچه نئور، منطقه نمونه گردشگری دریاچه شورابیل، منطقه نمونه گردشگری دربند هیر، منطقه نمونه گردشگری آبگرم سردابه، مجتمع آب درمانی سردابه و قیه سویی

اثر طبیعی ملی سبلان:

کوه سبلان به عنوان یکی از آثار طبیعی، ملی و یکی از هفت قطب گردشگری کشور بوده و به عنوان یک کوه آتشفشانی خاموش منشأ بالغ بر 75 چشمه آبگرم و 35 چشمه آب سرد معدنی است. این کوه به روایتی زادگاه زرتشت پیامبر بوده و در احادیثی از حضرت محمد(ص) نیز به کوه سبلان اشاره گردیده است. کوه سبلان دارای سه قله به نام سلطان، هرم 1،2،3 وکسری و در دهانه بلندترین قله آن دریاچه سبلان به عنوان یک جاذبه ژئو توریستی قرار دارد.

منطقه نمونه گردشگری دریاچه شورابیل:

منطقه نمونه گردشگری دریاچه شورابیل به عنوان یک منطقه شکار ممنوع یکی از نقاط تفریحی و گردشگری شهر اردبیل می باشد. این دریاچه آب شور داشته و به همین نام نیز نام گذاری شده که اخیراً با هدایت آب رودخانه بالیقلو از شوری آن کاسته شده به طوری که در زمستان ها شاهد یخ زدگی سطح آب آن می شویم. با گسترش و توسعه شهری شهر اردبیل این دریاچه که قبلاً در حاشیه شهر قرار گرفته بود در داخل شهرک های مسکونی محصور شده است، این دریاچه با دارا بودن امکانات تفریحی و تجاری، تاسیسات اقامتی و شهر بازی و نیز موزه تاریخ طبیعی یکی از تفرجگاه های اصلی گردشگری مردم اردبیل و مسافران ورودی به این شهر می باشد.

منطقه نمونه گردشگری دریاچه نئور:                             

منطقه نمونه گردشگری دریاچه نئور به عنوان یک منطقه حفاظت شده در 48 کیلومتری جنوب شرقی اردبیل به طرف خلخال در یکی از دره های کوهستانی در ارتفاع 2500 متری از سطح دریا با مساحتی بالغ بر 420 هکتار و عمق متوسط 5 متر یکی از زیباترین و دیدنی ترین دریاچه های ایران می باشد. این دریاچه از سوی سازمان ملل به عنوان محل زیست و حیات پرندگان با اهمیت منظور شده است. دریاچه نئور دارای جاذبه های بسیار مساعد گردشگاهی است و حواشی این دریاچه از تفرج گاه های مهم اردبیل می باشد که هر ساله عده زیادی از مردم جهت کوهنوردی و استفاده از مناظر بدیع و بی نظیر منطقه و هوای خنک و مطبوع آن به دریاچه روی می آورند. و از پستانداران حوزه ی زیست این منطقه می توان به خرس قهوه ای، گرگ، روباه، گراز و از پرندگان به انواع اردک وحشی، خوتکا، آنقوت، کبک، چکاوک، بلدرچین، عقاب طلایی و ....اشاره نمود.

منطقه نمونه گردشگری آبگرم سردابه:

این منطقه به دلیل طبیعت ییلاقی دامنه سبلان و وجود مجتمع آب درمانی سردابه و مجتمع اقامتی و آبدرمانی قیه سویی از مناطق گردشگرپذیر استان و شهرستان اردبیل بوده و همه ساله پذیرای تعداد زیادی از گردشگران از سراسر کشور می باشد. و آبشار سردابه در 24 کیلومتری غرب اردبیل و در منطقه نمونه گردشگری آبگرم سردابه در دامنه شرقی توده سبلان واقع است. ارتفاع این آبشار در حدود 15 الی 18 متر می باشد. این آبشار از محل های دیدنی مجتمع آبگرم معدنی سردابه و از نقاط گردشگری اردبیل است.

منطقه نمونه گردشگری دربند هیر:

دربند هیر یکی از مراکز بسیار مهم تفریحی و گردشگری منطقه هیر است، این دربند از دهانه دریاچه نئور شروع می شود و تا ابتدای قوری چای ادامه می یابد. دربند هیر شامل رودخانه بسیار جذاب بوده و حاشیه رودخانه مملو از باغات گیلاس و آلبالو است. این منطقه در بالا دست پوشیده از گیاهان مرتعی اعم از انواع گون، آویشن و صدها گونه ی دیگر از پوشش گیاهان دارویی است. برای دست یابی به این مکان جذاب از داخل شهر هیر که در جاده اردبیل به خلخال واقع شده است استفاده می گردد.

رودخانه های شهرستان اردبیل:

رودهای مهم اردبیل قره سو، بالیقلو چایی، و هیرچایی می باشد.

بالیقلو چایی:

بالیقلو چایی اردبیل، که از چشمه سارها و برف های دامنه های جنوبی کوه سبلان و دامنه های شمال غربی رشته کوه های بزغوش سرچشمه می گیرد، از شهر اردبیل می گذرد و به رودخانه قره سو می ریزد.

صنایع دستی شهرستان اردبیل:

این شهرستان دارای بازارچه دائمی عرضه و فروش صنایع دستی در میدان عالی قاپو می باشد. و معرق چوب، سفال گری، منبت چوب، تراش سنگ های نیمه قیمتی، نگارگری، قلاب بافی، ورنی بافی، گلیم بافی، تذهیب، سوزن دوزی، جاجیم بافی، احجام چوبی، البسه محلی (لباس های سنتی )، خراطی، گره چینی، نقره سازی، صنایع دستی چرمی، ساخت ساز سنتی، طراحی نقشه فرش، زیورآلات سنتی، تراش روی شیشه، چلنگری، حکاکی روی سنگ، مشبک چوب،کاشی معرق، چاپ باتیک، نقاشی روی پارچه، پیکر تراشی، ساخت احجام سفالی، نقاشی روی شیشه، سوخت روی چوب، کاشی هفت رنگ، گچ بری، ورشو سازی، نقاشی روی چرم، دوات گری، قلم زنی، حجاری، مس گری، چاقو سازی، زین سازی، سراجی، رنگرزی، چاروق دوزی، ملیله سازی از جمله صنایع دستی های این شهرستان به شمار می رود.

غذاها و سوغات محلی شهرستان اردبیل:

سوغاتی ها:

عسل: ساوالان بالی(عسل سبلان) معروف ترین محصول و سوغاتی مناطق اطراف سبلان و استان اردبیل می باشد. دامنه ها و کوه پایه های حوالی سبلان به لحاظ تنوع گیاهی و ویژگی های اقلیمی استعداد فوق العاده ای برای تولید عسل و زنبورداری دارد. بهترین نوع عسل در دامنه های پوشیده از سنبل ، ریحان، پونه و گون سبلان تولید می گردد و به سبب مرغوبیت، شهرت ملی و جهانی پیدا کرده است. عسل های تولیدی این منطقه به صورت عسل بدون موم و عسل با موم عرضه می شود. بهترین نوع عسل، عسل بهاره است و برای درمان بیماری ها مفید می باشد.

قارا حالوا(حلوای سیاه): این خوراکی خاص شهرستان اردبیل است و در این شهر نیز عرضه می گردد. حلوای سیاه بسیار مقوی می باشد. این حلوا از آرد، جوانه گندم، آب، کره طبیعی، عصاره عسل و ادویه و سایر افزودنی های مجاز به دست می آید.

فرآورده های لبنی: از سوغاتی های دیگر منطقه می توان به فرآورده های لبنی نظیر سرشیر، کره، ماست، دوغ، پنیر و ... اشاره نمود.

غذاهای محلی:

غذاهای محلی مردم منطقه شامل پیچاق قیمه، آیران آشی(آش دوغ)، هورّا، خشیل،  سوغان سوئی، بوزباش، کله جوش، مرجی شورباسی، سوتدی پلو، ساری حالوا، انواع آبگوشت و انواع کباب ها، قیقناغ، ساج ایچی(بوزارتما)، قوزولی پلو، ترشی قورما، ترشلی آش، امام آشی( ساری آش)، یاوان آش، گیلدیک آشی( نسترن وحشی)، یارما آشی، چغرتما، قویماق، قیساوا و غیره می باشد.